Quỹ hoán đổi danh mục ETF VFMVN30 vừa được cấp phép phát hành chứng chỉ quỹ lần đầu ra công chúng (IPO) đáng dấu một cột mốc mới trong lịch sử gần 14 năm hình thành và phát triển của TTCK Việt Nam. Ông Trần Thanh Tân, Tổng giám đốc VFM – công ty quản lý quỹ ETF đầu tiên của Việt Nam chia sẻ: “Là người đầu tiên phát triển một sản phẩm mới bao giờ cũng gian nan, nhưng chúng tôi hy vọng sẽ nhận được phần thưởng xứng đáng”.

Vừa làm vừa dò

Là công ty quản lý quỹ đầu tiên của Việt Nam được thành lập cách đây 11 năm, VFM hiện quản lý 4 quỹ mở và một số nguồn vốn ủy thác với tổng tài sản quản lý khoảng 2000 tỷ đồng. Trong đó, 3 quỹ đã được chuyển đổi từ mô hình quỹ đóng trước đây. Nhược điểm lớn nhất của quỹ đóng là vấn đề chiết khấu, nay đã được khắc phục bằng mô hình quỹ mở. Trong nhiều loại quỹ mở, ETF là loại quỹ mở phát triển nhanh nhất thế giới trong 2 thập niên qua. Đó cũng chính là loại quỹ mà VFM vừa nhận giấy phép IPO.

Quỹ VFMVN30 mô phỏng chỉ số VN30 của Sở giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE). Bộ chỉ số VN30 ra đời vào tháng 2/2012, khi đó VFM đã có ý tưởng thành lập quỹ ETF, nhưng đến cuối tháng 12/2012, khung pháp lý quan trọng là Thông tư 229/2012/TT-BTC hướng dẫn thành lập và quản lý ETF mới được ban hành.

Thành phần của VN30 gồm các cổ phiếu được thị trường yêu thích có mức vốn hóa thị trường và thanh khoản cao. Trong khi mức tăng của VN-Index lần lượt là 21,97% trong năm 2013 và 14,59% trong 6 tháng đầu năm 2014, thì mức tăng của VN30 lần lượt là 15,85% và 9,45%, thể hiện tính đại diện tương đối cao. Trên thực tế, VN-Index tăng nhanh hơn VN30 một phần do sự tăng trưởng vượt bật của giá cổ phiếu GAS – cổ phiếu có vốn hóa lớn nhưng không thuộc VN30 vì không đáp ứng được tiêu chí free-float (cổ phiếu tự do giao dịch). Ông Tân nói: “Thực ra, danh mục mà tôi thích nhất là VN30 + GAS”.

Rổ chỉ số VN30 hiện chiếm khoảng 60% tổng vốn hóa thị trường và 50% giá trị giao dịch hàng ngày tại HOSE. Tuy nhiên, trong rổ này, 6 cổ phiếu đã hết “room” cho nhà đầu tư nước ngoài và 3 cổ phiếu khác có “room” còn lại dưới 5%. Quỹ VFMVN30 không bị khống chế tỷ lệ sở hữu nước ngoài. Nên ETF này ra đời mở ra một kênh tiếp cận mới cho khối đầu tư ngoại. Đây là một đặc điểm nổi bật của ETF nội địa mà tất cả các loại hình quỹ khác, thậm chí ngay cả ETF nước ngoài cũng không có.

Ông Tân cho biết, các nhà đầu tư nước ngoài rất quan tân đến VFMVN30, nhưng họ còn chút lo ngại về tính thanh khoản của thị trường Việt Nam và chưa có công cụ phòng ngừa rủi ro.

Khác với các loại hình quỹ đầu tư chủ động, ETF là công cụ đầu tư nhằm mô phỏng rổ chỉ số. Trong trường hợp VFMVN30, quỹ sẽ mô phỏng chỉ số VN30 với mục tiêu hiệu quả mô phỏng cao (tracking errors thấp) với chi phí thấp. Do đó, hiệu quả hoạt động của ETF chủ yếu được xem xét trên hiệu quả mô phỏng chỉ số và chi phí hoạt động, chứ không phải lợi nhận đầu tư là bao nhiêu như các quỹ chủ động khác.

Không giống các quỹ đầu tư dạng đóng và dạng mở khác, VFMVN30 nhận góp vốn bằng cổ phiếu thay vì bằng tiền. Nhà đầu tư muốn tham gia góp vốn phải có đủ danh mục chứng khoán cơ cấu theo thông báo của VFM tại ngày giao dịch hoán đổi. Danh mục chứng khoán cơ cấu được mô phỏng theo rổ VN30. Những cổ phiếu này sẽ được đổi lấy các lô chứng chỉ ETF, 1 lô là 100.000 chứng chỉ, mệnh giá 10.000 đồng. Các thành viên lập quỹ (AP) sẽ giúp nhà đầu tư làm việc này.

Hiện có 2 CTCK là HSC và BVSC thực hiện phân phối chứng chỉ quỹ VFMVN30. Đây cũng là 2 thành viên lập quỹ đầu tiên của ETF này. HSC cam kết góp 30 tỷ đồng và BVSC cam kết góp 20 tỷ đồng, nhưng đây chỉ là con số cam kết tối thiểu. 5 CTCK khác là VCSC, VDSC, VNDirect, VCBS và SaigonBank Berjaya cũng đã ký bản ghi nhớ để trở thành các thành viên lập quỹ của VFMVN30.

Thời gian chào bán chứng chỉ ETF dự kiến bắt đầu từ ngày 21/7 – 14/8/2014. Sau khi kết thúc giai đoạn IPO, quỹ ETF này sẽ được niêm yết tại sàn HOSE. Đến lúc đó, nhà đầu tư sẽ giao dịch ETF như bất kỳ cổ phiếu nào khác, đồng thời có thể thực hiện các giao dịch hoán đổi tại HSC, BVSC và các CTCK khác sau này.

Một điểm hấp dẫn của ETF là chi phí quản lý thấp. Đặc biệt, đối với VFMVN30, phí phát hành là 0%, phí quản lý 0,65% và phí mua lại cao nhất là 0,15%. Các loại phí này chỉ bằng 1/3 so với các quỹ mở đang hoạt động. Do vậy, quy mô quỹ phải đủ lớn thì công ty quản lý mới thực sự hoạt động hiệu quả.

“Theo tính toán của chúng tôi, để hiệu quả thì quy mô quỹ phải từ 400 – 500 tỷ đồng, đây cũng là con số mà chúng tôi nhắm đến trong thời gian tới. Chúng tôi tin rằng, mục tiêu này là khả thi, vì hiện nay các cam kết góp vốn đã trên 100 tỷ đồng”, ông Tân nói.

Đại diện VFM cùng đại diện 2 công ty chứng khoán HSC và BVSC tại Lễ ra mắt Quỹ ETF nội địa đầu tiên (Ảnh: Diễn đàn doanh nghiệp)

Con đường phía trước

Nhu cầu minh bạch và đa dạng hóa danh mục của các nhà đầu tư ngày càng tăng, đặc biệc là sau mỗi cuộc khủng hoảng. ETF là loại quỹ non trẻ, nhưng có tốc độ phát triển nhanh, các cuộc khủng hoảng vừa qua không khiến tốc độ này chậm lại. Theo Công ty nghiên cứu và tư vấn ETFGI, tổng tài sản của các ETF đang quản lý vào khoảng 2.450 tỷ USD, so với chỉ có 425 tỷ USD vào năm 2005.

Các quỹ ETF mới liên tục ra đời. Có nơi còn lập ra ETF có tên là iBillionaire ETF mô phỏng chứng khoản nắm giữ bởi 21 tỷ phú nổi tiếng thế giới như Warren Buffett, Carl Icahn, John Paulson, Geogre Soros, Bill Ackman. Có người nói rằng, chỉ khi các nhà đầu tư không còn muốn đầu tư nữa thì các quỹ mới ngừng lập các ETF mới.

“ETF đã chứng tỏ được những ưu việt của mình và trở thành sản phẩm đầu tư hấp dẫn trên các thị trường tài chính thế giới hiện nay. Thị trường Việt Nam sẽ không đứng ngoài xu hướng này. VFMVN30 chỉ là khởi đầu, sau này sẽ có ETF cổ phiếu vốn hóa trung bình, ETF cổ phiếu hàng tiêu dùng, ETF cổ phiếu hạ tầng… Chủ tịch của chúng tôi, ông Dominic Scriven (hiện là CEO Dragon Capital) đặt ra mục tiêu là tổng quy mô các quỹ do VFM quản lý sẽ phải vượt qua quy mô các do Dragon Capital quản lý. Đây là một tham vọng, nhưng chúng tôi phải đạt được vào một ngày không xa. ETF là một phương tiện để chúng tôi đạt mục tiêu này”, Tổng giám đốc VFM chia sẻ.

Theo Tổng giám đốc VFM, các yếu tố cơ bản của nền kinh tế đang được cải thiện và là tín hiệu rất tốt cho sự phát triển của TTCK Việt Nam.
“Tôi không biết mọi người còn lo lắng điều gì, nhưng với tôi, các yếu tố cơ bản đang tốt hơn rất nhiều như GDP tăng trưởng cao hơn, lạm phát thấp, FDI vào nhiều, cán cân thương mại thặng dư, dự trữ ngoại tệ tăng… Sắp tới, khi được ký kết, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương sẽ là một cú hích lớn. Căng thẳng trên Biển Đông sẽ không có nhiều tác động, thậm chí còn khiến nền kinh tế Việt nam tự điều chỉnh theo hướng tích cực hơn”, ông Tân nói.

Cùng với những tín hiệu tích cực này, khi các cơ chế thị trường được hoàn thiện, chẳng hạn việc tham gia của các nhà tạo lập thị trường, sự ra đời của các sản phẩm phái sinh, ETF của Việt Nam sẽ có điều kiện phát triển nhanh chóng.

Tuy nhiên, ông Tân không cho rằng, các ETF mới sẽ được thành lập ồ ạt trong thời gian sắp tới, giống như sự nở rộ của quỹ mở trong thời gian vừa qua, vì Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Trung tâm Lưu ký chứng khoán, Sở GDCK, các CTCK và nhà đầu tư cần thời gian để theo dõi, giám sát và đúc kết kinh nghiệm đối với loại quỹ mới này trước khi cho phép nhân rộng. Hơn nữa, sự nhận biết của các nhà đầu tư về ETF cũng không thể diễn ra trong ngày một, ngày hai.

ĐỨC LUẬN (Báo Đầu Tư Chứng Khoán, 11/7/2014)